U okviru ovog referata, biće prikazivani podaci o stanovništvu Srebrenice sa zvaničnih popisa stanovništva po popisnim periodima koji su važili po tadašnjim zakonima o popisu stanovništva. Osim ovih podataka biće prikazivani i podaci o broju stanovnika Srebrenice koji su bili registrovani od strane lokalnih muslimanskih vlasti i organa odbrane i bezbednosti (civilne zaštite), kao i od predstavnika međunarodnih snaga i organizacija koji su bili u Srebrenici tokom sukoba, pa prema tome i tokom operacije “Krivaja-95” i posle nje. Na kraju, biće prikazani podaci o broju stanovnika Srebrenice pre, u toku i posle operacije “Krivaja-95”. Nema sumnje da je to korektan put da se prikaže razlika u broju stanovnika pre i posle citirane operacije. Ako se utvrdi negativna razlika broja stanovnika posle operacije “Krivaja-95” u odnosu na broj stanovnika pre te operacije onda je, nadam se, potpuno i van svake razumne sumnje, jasno da postoje žrtve, bez obzira da li će one biti u početku prikazane kao nestali ili kao poginuli, stradali na drugi način ili eventualno organizovano i planski sa umišljajem pogubljeni. To je prva grupa razloga zbog čega sam se opredelio za ovakav put istraživanja.
Druga grupa razloga, ne manje važna, je moja čvrsta opredeljenost da se po ovom vrlo važnom i kontraverynom pitanju doprinese utvrdjivanju istine. Podsećam na divnu rečenicu Noama Čomskog iz knjige World Orders Old and New. Odmah na početku knjige, ta nadahnjujuća glasi: “Nekritičko prihvatanje dovodi do pogrešnog shvatanja”. Ta rečenica me je dodatno motivisala.
Što se pristupa tiče, smatram da je pregled popisnih i uopšte demografskih podataka najbolji put da se dođe do manje više pouzdanih uvida u činjenično stanje, odnosno do stanja stanovništva u Srebrenici više desetina godina pre sukoba, u bivšoj SFRJ, u toku sukoba, u toku operacije „Krivaja-95“ i posle nje. Analizom popisa stanovništva sa zadovoljavajućim stepenom pouzdanosti moguće je utvrditi broj stanovnika po polu i starosnoj dobi, što je za mene i moja istraživanja bilo od odlučujućeg značaja. Tom analizom moguće je otkriti i druge činjenice u vezi sa stanovništvom kao što su: indeksi (prirast-natalitet) sanovništva; procenat učešća stanovništva po polu i starosnoj dobi u ukupnom broju stanovnika; procente učešća radno sposobnog stanovništva (za koje se smatra da je i vojno-sposobno) u ukupnom broju stanovnika; njihovo učešće u ukupnom broju muškaraca i tako dalje. Ova poslednja kategorija, radno sposobni (vojno-sposobni) muškarci, biće područje posebnog interesovanja, vanredno će nas zanimati i našu i vašu pažnju će mo fokusirati na njih. To će se nešto kasnije i pokazati konkretno. Nadalje, analizu stanovništva je moguće vršiti samo na osnovu egzaktnih podataka dobijenih na redovnim ili vanrednim popisima stanovništva ili na drugi način dobijenim podacima o broju i strukturi satanovništva po polu i starosnoj dobi. Kao što će se videti nije moguća manipulacija sa ciframa niti su moguće bilo kakve pretpostavke.
U narednim fazama analize stanovništva fokusiraćemo se, kao što sam već rekao, na utvrđivanje broja radno sposobnih (vojno- sposobnih) muškaraca pre, u toku i posle operacije “Krivaja-95”. Smatram da je ovakav pristup sa aspekta nauke potpuno ispravan, jer će mo na taj način utvrditi eventualnu razliku brojeva radno sposobnih (vojno-sposobnih) muškaraca registrovanih u Srebrenici pre operacije i onih registrovanih posle operacije “Krivaja-95”. A kada otkrijemo tu razliku neće nam biti teško da utvrdimo da li je, i ako jeste, koliko je, manji broj radno sposobnih muškaraca registrovan među izbeglicama posle pada Srebrenice, odnosno posle operacije “Krivaja-95” u odnosu na broj radno sposobnih muškaraca koji se zatekao u Srebrenici po otpočinjenju te operacije i da, na osnovu te razlike, konstatujemo da li određeni broj muškaraca eventualno nedostaje, a ako nedostaje, koliki je taj broj. Kada i ako utvrdimo da određeni broj muškaraca nedostaje moći će mo sa sigurnošću samo konstatovati da postoje žrtve, ali još uvek nećemo moći tvrditi da li se radi o pogubljenim, poginulim u borbama tokom proboja ili o nestalim. To će se morati posebno utvrđivati, čime se ja neću šire baviti, jer da se podsetimo moj cilj je da utvrdim da li je ili nije bilo masovnih muslimanskih žrtava i da li se one mogu izraziti krupnijim ciframa ili ne. To je moj prioritetni zadatak.
Naravno, razmatraćemo, u predmetnim grupama, samo one muškarce koji su registrovani živi, kako pre operacije “Krivaja-95” tako i posle te operacije. S toga čitaocu, od sada, skrećem posebnu pažnju na sve podatke koji se odnose na radno sposobne (vojno-sposobne) muškarce.
Ceo referat puk. Ratka Škrbića možete preuzeti ovde:
Ratko Škrbić – Stanovništvo Srebrenice